Laboratoryjne czynności
operacje umożliwiające otrzymanie pożądanej substancji w stanie możliwie najbardziej czystym i w postaci najwygodniejszej do zastosowania w określonym celu.
Podstawowymi laboratoryjnymi czynnościami są:
Dekantacja
pozostawienie strąconego osadu do opadnięcia na dno naczynia i ostrożne zlanie cieczy znad osadu.
Krystalizacja
odparowanie na gorąco nadmiaru rozpuszczalnika aż do osiągnięcia stanu nasycenia, a następnie oziębienie roztworu, w celu wydzielenia kryształów substancji rozpuszczonej albo powolne odparowywanie rozpuszczalnika w niskiej temperaturze, powodujące stopniowe narastanie dużych kryształów.
Odparowywanie
usuwanie nadmiaru cieczy przez doprowadzenie jej do fazy lotnej przy podwyższeniu temperatury. Odparowywanie powinno się odbywać w temperaturze bliskiej wrzenia, ale bez doprowadzania do wrzenia.
Ogrzewanie na łaźni parowej
ogrzewanie parą, uchodzącą z wrzącej wody.
Ogrzewanie na łaźni wodnej
ogrzewanie przez zanurzenie naczynia w gorącej lub gotującej się wodzie.
Ogrzewanie płomieniem
ogrzewanie probówek bezpośrednio w płomieniu, natomiast innych naczyń szklanych i porcelanowych tylko przez siatkę azbestową.
Przemywanie na sączku
zalewanie wodą osadu na sączku powtarzane po spłynięciu poprzedniej jej porcji.
Przemywanie przez dekantację
zlanie cieczy znad osadu, wlanie wody, skłócenie osadu, pozostawienie do opadnięcia i ponowne zlanie wody. Czynność powtarzana kilkakrotnie.
Rozcieńczanie
dodawanie rozpuszczalnika w celu zmniejszenia stężenia roztworu. Stopień rozcieńczania np. 1:9, oznacza dodanie 9 objętości czystego rozpuszczalnika do 1 objętości roztworu, czyli zmniejszenie stężenia ok. 10 razy. Jeśli roztwór rozcieńczony ma dużą gęstość, np. stężony kwas siarkowy – 1,84 g/cm3, w celu zminimalizowania błędu trzeba wykonać obliczenia, biorąc za podstawę masy roztworu i rozpuszczalnika.
Rozpuszczanie
działanie na substancję stałą, ciekłą lub gazową ciekłym rozpuszczalnikiem bez reakcji chemicznej substancji rozpuszczanej z rozpuszczalnikiem. Po odparowaniu rozpuszczalnika otrzymuje się z powrotem substancję rozpuszczoną.
Roztwarzanie
przeprowadzanie substancji stałej w roztwór przez chemiczne oddziaływanie
na nią cieczy roztwarzającej. Po odparowaniu nadmiaru cieczy nie otrzymuje się substancji wyjściowej, lecz nowy związek chemiczny. Roztwarzanie jest np. działanie kwasu na metal, gdyż powstaje nowy związek – sól metalu i kwasu.
Sączenie
oddzielanie ciał stałych od cieczy za pomocą substancji porowatej – bibuły filtracyjnej, gęstej tkaniny, waty, szkła piankowego, niepolerowanej porcelany.
Strącanie
wydzielanie trudno rozpuszczalnego osadu przez działanie na siebie dwóch lub więcej roztworów.